Marten Beun, opgepakt door de bezetter op 24 oktober 1944

 

Mijn vader Bouwe
Bouwe Käveker
Marten Beun

Bij de razzia van 24 oktober 1944 werden mijn vader Bouwe Käveker (38jaar), mijn oom Marten Beun(20jaar) en mijn oom Ben Beun(18jaar) naast honderden andere mannen opgepakt voor de “Arbeitseinsatz” in Duitsland. Ze werden vanuit Glanerbrug eerst een aantal weken ingezet voor arbeid in het plaatsje Epe vlak over de grens. Daarna werden ze doorgestuurd naar de plaats Neukirchen in de nabijheid van de stad Moers aan de Rijn. Ze werden ondergebracht in een gebouw op het terrein van een weeshuis.
Marten heeft van deze gebeurtenis een dagboek bijgehouden om zodoende de moeilijkste periode van zijn leven niet te vergeten. Hij is het dagboek gaan bijhouden nadat hij tijdens het puinruimen bij Hotel “Zum Königlichen Hof” in de Stad Moers een “Wareneingangsboek” had gevonden. Nadat hij het boek in zijn bezit had, heeft hij direct de periode in Epe en de treinreis naar Neukirchen opgetekend en daarna zijn bevindingen per dag bijgehouden. Nadat ze na hun vlucht in Glanerbrug terug waren, heeft hij alles over de vlucht beschreven.
Het dagboek heeft 73 jaar bij hem in de lade gelegen en werd alleen door hem zelf wel eens gelezen. In het voorjaar van 2017 werd het bestaan van het boek voor mij duidelijk en heb hem gevraagd of ik er een verhaal over mocht maken. Hij gaf mij hiervoor toestemming onder voorwaarde dat ik het dagboek niet aan buitenstaanders zou afgeven. Het gaf me toen eigenlijk pas een goed beeld over hoe gevaarlijk de omgeving was waar ze verbleven i.v.m. met de oprukkende geallieerden.
Ik heb de belangrijkste gebeurtenissen uit het dagboek opgetekend en deze aangevuld met verhalen die ik in het verleden wel eens in de familiekring heb gehoord over de “Arbeitseinsatz”. In gesprekken die ik met Marten heb gevoerd, heeft hij me verteld dat hij zijn werkelijke gevoelens niet altijd durfde op te schrijven. Er waren SA- bewakers die met je mee leefden, maar er waren er ook die je niet kon vertrouwen. Je wist maar nooit of ze in het dagboek wilden lezen en zodoende erachter kwamen hoe je werkelijk over hen dacht.
Verveling en heimwee naar het thuisfront waren de grootste problemen voor de mannen. Overdag tijdens de werkzaamheden was het nog wel te dragen, maar ‘s avonds stak het steeds weer de kop op. Om het enigszins dragelijk te maken werden er groepjes gevormd die voor een beetje afleiding en gezelligheid zorgden. Er was een praatgroep waarbij ook uit de bijbel werd gelezen, er was een kaartgroep en er was een zanggroep. Marten maakte deel uit van de zanggroep waarin veel liedjes van hun favoriete zanger Willie Derby werden gezongen. Willie Derby kon je in die tijd vergelijken met onze André Hazes.

Willie Derby

Willie Derby stond in de Tweede Wereldoorlog bekend als een anti-Duits artiest met zijn verkapte verzetslied ‘’OP DE GREBBEBERG’’ (Lied1 zie bijlage). Het lied gaat over de slachtoffers die zijn gevallen bij de eerste aanval van de Duitsers op 10 mei 1940. Het was een lied op de bekende Duitse melodie ‘’Hörst du mein Heimlische rufen’’ op tekst gezet door Jacques van Tol. De Duitse bezetter wist er niet goed raad mee en verbood Willie om dit lied nog langer voor publiek te zingen. Hij gaf hieraan geen gevolg en werd daarom vastgezet in de beruchte strafgevangenis ‘’Oranje Hotel’’ in Scheveningen. Aan de ontberingen in deze gevangenis is hij in het voorjaar van 1944 op 58-jarige leeftijd overleden door een hartaanval.
Op 24 Oktober 2017, 73 jaar na dato is er in de Hervormde Kerk in Glanerbrug een herdenking van de razzia gehouden. Gelukkig kon Marten hierbij nog aanwezig zijn, in Juni 2018 is hij overleden.
Ik heb de herdenking in overleg met de Historische Kring Glanerbrug en het comité 4 en5 mei georganiseerd. Mijn kleindochter Sanne Nijhof heeft fragmenten uit het verhaal voorgelezen. Zelf heb ik begeleid door accordeonist Frans Geertshuis liederen gebracht die vaak in het lager werden gezongen, waaronder het door Marten zelf geschreven ‘’Lagerlied’’ en als ode aan Willie Derby ‘’Op de Grebbeberg’’.

Gerrit Käveker