Er was eens……..een postkantoor

Een tijdperk is voorbij: in oktober 2011 werd het laatste monumentale pand van de PTT aan de Neude in Utrecht gesloten. U kunt nu terecht bij Bruna, Primera, C1000 of Albert Heijn waar in een hoek nog een balie te vinden is. En toch is het nog maar dertig jaar geleden dat er in het hart van Glanerbrug een fraai nieuw postkantoor geopend werd: “Een aanwinst voor de bevolking van Glanerbrug en een belangrijke voorziening in de samenleving”, aldus de woorden van toenmalig directeur Dekens van het hoofdpostkantoor te Enschede.

Post Jaan

Pas op het eind van de 19e eeuw begint de nederzetting bij de brug over de Glane aan een stormachtige groei. Vlak over de grens staat sinds 1888 de textielfabriek Eilermark waar veel Glanerbruggers werk vinden. Werken in Duitsland is aantrekkelijk vanwege de hogere beloning, maar je kon beter in Nederland blijven wonen, want daar waren de kosten van levensonderhoud lager. Het grensverkeer nam sterk toe en dat had tot gevolg dat de herbergen Schmeing en Verspohl op Duits grondgebied en Terhaar Sive Droste aan de Nederlandse kant een steeds belangrijker taak te vervullen hadden. Dat gold niet alleen het verzorgen van een groter wordend aantal gasten, maar ook de dienstverlening in het algemeen. Zo groeide Terhaar Sive Droste in de loop der jaren uit tot een knooppunt in de communicatie: hier hing de eerste publieke brievenbus aan de gevel en hier stond ook de eerste openbare telefooncel van het dorp.

Het is allemaal begonnen met Jan Derk Hardick (1832-1893), bijgenaamd ‘Post-Jaan’ en ‘wonner’ van ’t Schipholt. Hoe Jaan met de post omging, daarover zijn de meningen verdeeld. Sommigen zeggen dat Post-Jaan niks anders deed dan bij ‘n Drost’ de post ruilen met die van zijn Duitse collega, waarna de koetsen hun weg naar Enschede of Munster vervolgden. Maar een familielid van Post-Jaan denkt dat Post-Jaan zelf met de koets van Deventer naar Munster reed en omgekeerd en dus geen post wisselde aan de grens.

Het eerste hulppostkantoor

Rond de eeuwwisseling groeide Glanerbrug stormachtig en al die nieuwe inwoners organiseerden zich in kerkgenootschappen, sportclubs en muziekverenigingen. De post (PTT) kon daarom niet achterblijven en in januari 1901 werd Glanerbrug verrijkt met een eigen Grootrondstempel en op 1 februari 1901 zowaar met een echt (hulp-)postkantoor. Op die dag werd in een voorkamertje van een pand aan de Rijksweg (nu Gronausestraat) op de hoek met het Marktplein (nu Heldersplein) het eerste hulppostkantoor gevestigd. Dit pand was eigendom van de familie Ter Haar Sive Droste en werd verhuurd aan een zekere heer J.Th.W. Röring, die er een manufacturenzaak dreef. Deze heer Röring werd dus ook de eerste postkantoorhouder (toen nog brievengaarder genoemd), een functie die hij tot zijn vroege dood in 1921 vervulde. Hij was nog maar 49 jaar oud. Met de dood van Röring verloor het pand ook zijn functie van postkantoor. Maar het lag op zo’n prominente plek dat het een gewilde plek werd voor ondernemers. Eerst werd het pand overgenomen door de familie Damhuis, die er vele jaren een rijwielzaak met taxibedrijf runde, waarbij het vroegere postkantoortje dienst deed als werkplaats.

 

De brievenbus zat er nog in! In 1960 werd hier het FINA tankstation gevestigd. Dit pompstation – het oudste nog bestaande benzinestation van Twente – staat dus op een historische plek. Het ontwerp was van de beroemde Nederlandse architect Sybold van Ravesteyn die ook het Centraal Station en Diergaarde Blijdorp in Rotterdam tekende. Het maakte deel uit van een serie van 24 pompstations die hij in opdracht van de benzinemaatschappij FINA ontwierp. Glanerbrug kreeg de pomp, omdat het destijds een zeer drukke grens overgang was. Vooral in de zomer kwamen hier duizenden Duitsers de grens over, op weg naar het Noordzeestrand en de Keukenhof.

Het tweede hulppostkantoor

Het tweede hulppostkantoor, dat in 1921 in gebruik werd genomen, lag aan de overzijde van de Gronausestraat, op de hoek met de Dr. Stamstraat. Het werd gedreven door de heer Nieuwhoff uit Tilburg. In deze vroege jaren werd de post vervoerd met de elektrische tram Enschede-Glanerbrug en retour; de post werd gewisseld bij het Heldersplein. Na opheffing van de tramlijn in 1933, ging het vervoer per TET-bus. Toen Nieuwhof met pensioen ging verloor ook dit pand zijn functie van postkantoor. Eerst werd het een hotel (hotel De Post) en nu is het een coffee-shop (The Grasshopper).

Meestershuis

Na pensionering van kantoorhouder Nieuwhoff werd de heer Schouwink tot zijn opvolger benoemd. Het hulppostkantoor werd verplaatst naar het meestershuis, naast de oude G1 school, op de plaats waar later het nieuwe wijkcentrum werd gevestigd (Gronausestraat-hoek-Schoolstraat). In 1953 werd de heer Schouwink overgeplaatst naar Zwartsluis. Het derde hulppostkantoor kon niet in het meestershuis gevestigd blijven, omdat dit een andere bestemming kreeg. Daarom moest er dus zowel een nieuwe kantoorhouder als een ander hulpkantoor komen. Een van de toenmalige postbestellers in Glanerbrug, Bernard Muller, al sinds 15 september 1916 in dienst van de PTT als hulpbesteller en eigenaar van het huis Veldstraat-hoek-Gagelstraat, voelde wel voor de functie van kantoorhouder. Hij bood aan een gedeelte van zijn huis te laten verbouwen om daarin het volgende (vierde) hulpkantoor te vestigen.

Vierde hulpkantoor

De PTT ging met deze oplossing akkoord en zo werd op 13 november 1954 het hulpkantoor Veldstraat nr.50 in gebruik genomen, met Bernard Muller als nieuwe kantoorhouder.
drie generaties postkantoorhouders voor het vierde postkantoor.

Vanaf dat moment werd de post dagelijks afgegeven en opgehaald per bakfiets bij de halte drogisterij Schuite. Op bijgaande foto zien we links naast de postzegelautomaat de originele rode gietijzeren postbus, inmiddels ruim honderd jaar oud. Tweede van rechts staat vader Muller, de vierde kantoorhouder. Derde van rechts zoon Henk Muller (de latere vijfde kantoorhouder), en vierde van rechts Korrie Bruinewoud (de latere zevende en laatste kantoorhouder). Op 1 maart 1962 werd vader Muller bij zijn pensionering na 45 jaar trouwe dienst in z’n eigen dorp Glanerbrug opgevolgd door zoon Henk Muller, die sinds 1 november 1954 als hulp van de kantoorhouder was aangewezen. Henk werd in 1967 gepromoveerd tot kantoorhouder in Ootmarsum, ook een hulpkantoor maar van een hogere klasse dan Glanerbrug. Uit zijn Glanerbrug-periode weet hij zich nog goed het einde van het tijdperk zilveren guldens en rijksdaalders te herinneren. Die moesten ingewisseld worden voor een nieuwe generatie munten.

Een boertje kwam nog net op tijd aan het loket met een hele zak zilveren rijksdaalders achter op z’n bagagedrager! Het geld kwam zo uit de zwarte grond; echt zwart geld! Dat betekende dat ’s avonds de hele familie Muller mooi druk was met het schoonmaken van munten.

Nieuwbouw?

In 1967 was er dus weer een vacature voor kantoorhouder te Glanerbrug. Hierbij werd overwogen het hulppostkantoor Glanerbrug op te heffen, de bestelling te laten uitvoeren vanuit Enschede en over te gaan tot het stichten van 1 of 2 postagentschappen voor de postale dienstverlening Glanerbrug. Maar het liep anders. De wijkraad Glanerbrug overlegde onder andere met B&W van Enschede en de Kamer van Koophandel Hengelo. In mei 1968 besloot de Centrale PTT-Directie in Den Haag toch een postkantoor in Glanerbrug te houden, met postbestelling. Omdat het hulpkantoor in de Veldstraat wat excentrisch lag, verouderd was en geen uitbreidingsmogelijkheid had, werd tevens voorgesteld uit te zien naar een terrein voor nieuwbouw. Enige tijd daarna vroeg de gemeente Enschede of PTT er belangstelling voor zou hebben het hulpkantoor voorlopig onder te brengen in het nieuwe gemeentelijke wijkcentrum aan de Gronausestraat (later Jaap van de Vegt en nu Albert Heijn). Dat zou in de rechtervleugel van dat gebouw kunnen. Deze ruimte bleek geschikt, uiteraard na de nodige verbouwingen. Als het postkantoor in het wijkcentrum zou komen, zou het bij de te verwachten plaatselijke ontwikkelingen in de huisvesting, ongeveer tien jaar dienst kunnen doen. Bovendien zou de postdienst dan in een centraal gelegen representatief gebouw zijn ondergebracht. In juli 1969 besloot de Centrale Directie de rechtervleugel van het wijkcentrum te huren.

Nieuwbouw!

Op 18 januari 1971 konden de heer H. Even en zijn medewerkers het nieuwe vijfde postkantoor van Glanerbrug in gebruik nemen. Hij was per 1 januari 1969 benoemd tot kantoorhouder. Men bereidde echter nog steeds de bouw van een nieuw hulpkantoor voor. Er werden ruimteeisen opgegeven en met de gemeente Enschede werd naar een bouwterrein gezocht. Tenslotte werd daarbij de voorkeur gegeven aan een terrein op de hoek Tolstraat/Gronausestraat. Op 22 december 1980 werd begonnen met de bouw en op donderdag 23 juli 1981 werd het spiksplinternieuwe zesde postkantoor officieel geopend.

Open het Dorp

In 1985 nam Korrie Bruinewoud het stokje over van de heer Even en werd hij de nieuwe kantoorhouder, later beheerder, directeur en vestigingsmanager. ‘Die laatste drie titels hebben me niets extra’s opgeleverd’, vertelt hij met een lach. Wie kent Korrie Bruinewoud niet? Hij begon op 15-jarige leeftijd als kantoorhulpje op het postkantoor Veldstraat, en zette op 27 maart 1993 na 40 dienstjaren een punt achter het werk van ‘Tante Pos’. “Ik heb enorm veel plezier in m’n werk gehad, maar het is nooit m’n hobby geweest”. De Glanerbrugse dienstverlener had andere hobby’s en zag de toekomst dan ook met vertrouwen tegemoet. Sinds mensenheugenis tafeltenniste hij bij een club in Enschede, altijd met hetzelfde batje. De auteur van dit verhaal heeft menig potje tegen hem gespeeld! Ook bij de ijsclub liet hij regelmatig zijn gezicht zien. Na bijna 20 jaar pensioen weet hij zich nog leuke dingen uit z’n postperiode te herinneren:” Toen het bronzen geld uit de roulatie werd genomen, wisselde iedereen dat kleingeld bij mij in. Op de laatste dag van inwisselen, kwam er een Duitse boer op kantoor. “Ik heb nog wat kleingeld” zei hij. Daarop bracht hij een kruiwagen met stuivers en centen. Dat moest wel handmatig geteld worden! Ook op de dag dat Mies Bouwman – ongeveer 50 jaar geleden – de actie Open het Dorp voor de TV hield, zaten we ‘s avonds op het postkantoor. De Glanerbruggers konden luciferdoosjes met geld inleveren, en de inhoud daarvan moest geteld worden. Sommige doosjes waren helemaal omwikkeld met plakband, maar aan ’t eind van de avond moest wel de opbrengst doorgegeven worden per telefoon, wat een werk…” De maatschappij verandert, zeker ook de PTT – KPN – TPG -TNTPost. NL. In december 2003 werd helaas ook ons mooie en laatste postkantoor op de hoek Gronausestraat/Tolstraat gesloten. Ingaande januari 2004 werd het een callcenter Play-Tell B.V. Momenteel staat het fraaie gebouw er leeg en verlaten bij, evenals zoveel andere mooie onder architectuur gebouwde postkantoren in Nederland. Uiterlijk dit jaar moeten ook veel postbezorgers er uit om plaats te maken voor goedkopere krachten. Het zevende en voorlopig laatste postadres is vanaf 2004: C1000 aan de Schoolstraat. Uiteraard kan men er voor alle postzaken terecht, en ook daar wordt men keurig geholpen. Hoe het verder gaat weet niemand, de tijd zal het leren:

C1000 is nu Jumbo Lochan